De oorspronkelijke intentie om in Heist-op-den-Berg een heemkundige kring op te richten gaat terug naar het oorlogsjaar 1943. Uit gesprekken tussen de cultuurhistoricus Jozef Weyns en de volkskundige René Lambrechts groeide het verlangen om een Kring voor geschiedenis en volkskunde op te richten. Omwille van de oorlogsomstandigheden en dan vooral de aanhouding op 2 november 1943 van mede-spilfiguur René Lambrechts en zijn deportatie door de Duitsers zou het vooralsnog bij een vrome wens blijven.
Onmiddellijk na de bevrijding, in oktober 1944, staken enkele jongeren de koppen bij mekaar om iets te gaan doen ter vrijwaring van de snel verdwijnende volkswaarden. Een aantal jeugdige en begeesterde heemliefhebbers, voornamelijk studenten, verzamelden zich om 'een studiekring' op te richten die het algemeen cultuurleven zou bestuderen en behartigen.
Op 28 december 1944 kwamen de stichters en de leden van het 'Heemkundig studiegenootschap' voor het eerst officieel samen ten huize van (de latere professor geologie) Frans Gullentops om de statuten vast te leggen. Als naam voor de nieuwe vereniging koos men voor 'Swanecamer'.
Buiten de kring van jonge cultuurliefhebbers waren er in Heist ook nog enkele dorpsnotabelen die heemkundige ambities koesterden. Prof. Van der Ghinst, een Brusselse arts, eigenaar van het Hof van Riemen, die veel belangstelling had voor oudheidkunde en lokale geschiedenis, was de drijvende kracht achter de oprichting van de Archeologisch - folkloristische kring.
Een fusie van beide verenigingen was een volgende, logische stap. Na de stichtingsvergadering op 1 september 1945 van de nieuwe gefusioneerde vereniging, die 'Heem- en oudheidkundige kring' geheten werd, besloot men ten voorlopige titel het voorzitterschap van de fusievereniging toe te kennen aan Dr. Jozef Weyns.
Al snel ontstonden wrijvingen tussen de twee strekkingen, die tot het terugtrekken van de ouderen zouden leiden.
De eerstvolgende vergadering van de Swanecamer ging door in november 1946. Als gevolg van deze nieuwe ontwikkelingen beschouwt Die Swane het jaar 1946 traditioneel als de definitieve en feitelijke doorbraak en dus ook de start van het structureel-georganiseerd heemkundig leven in Heist-op-den-Berg én bijgevolg ook als het jaar van de inwerkingtreding van de kring.
De oprichting en de allereerste erkenning van heemkundige kring Die Swane werd op 14 februari 1948 officieel.
